Zaćma powstaje głównie w wyniku starzenia się organizmu, ale do jej powstania mogą przyczyniać się również inne czynniki:

• Wiek: To główny czynnik ryzyka. Wraz z wiekiem białka w soczewce zaczynają się rozkładać i zlepiać, powodując zmętnienie.
• Genetyka: Przypadki zaćmy w rodzinie mogą zwiększać prawdopodobieństwo jej wystąpienia.
• Cukrzyca: Choroba ta może przyspieszyć rozwój zaćmy.
• Tytoń i alkohol: Substancje te mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaćmy. Wolne rodniki powstające wskutek palenia uszkadzają soczewkę, natomiast nadmierne spożycie alkoholu może prowadzić do stresu oksydacyjnego.
• Ekspozycja na słońce: Długotrwała ekspozycja na promienie ultrafioletowe (UV) może przyczynić się do powstania zaćmy. Noszenie okularów przeciwsłonecznych blokujących promienie UV zmniejsza to ryzyko.
• Uraz lub operacja oka: Uraz oka lub przebyta operacja oka mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaćmy.
• Leki: Długotrwałe stosowanie kortykosteroidów i niektórych innych leków może prowadzić do zaćmy.
• Narażenie na promieniowanie : Narażenie na niektóre rodzaje promieniowania również może zwiększać ryzyko.

Zaćma rozwija się powoli i początkowo nie musi wpływać znacząco na wzrok. Jednak w miarę postępu może wywoływać różne objawy, w tym:

• Niewyraźne widzenie: To najczęstszy objaw. Może przypominać patrzenie przez zamglone lub zaparowane okno.
• Problemy z widzeniem nocnym: Zaćma może powodować poważne problemy z widzeniem przy słabym oświetleniu, co utrudnia prowadzenie pojazdów nocą.
• Wrażliwość na światło i oślepiające światło: Jasne światło słoneczne, reflektory lub lampy mogą powodować dyskomfort.
• Aureole wokół świateł: Są one szczególnie widoczne w nocy i mogą utrudniać prowadzenie pojazdów.
• Zmiany koloru: Kolory mogą wydawać się wyblakłe lub zażółcone.
• Podwójne widzenie w jednym oku: Może wystąpić, gdy zaćma upośledza zdolność soczewki do prawidłowego skupiania światła.
• Częste zmiany mocy okularów: Konieczność częstych zmian mocy okularów lub soczewek kontaktowych może wskazywać na zaćmę.

Wystąpienie któregokolwiek z wymienionych objawów powinno być sygnałem, że konieczna jest konsultacja z okulistą. Diagnoza zaćmy obejmuje zazwyczaj:

Badanie ostrości wzroku: Standardowe badanie ostrości wzroku przy użyciu tablicy polega na odczytaniu serii liter z odległości.

Badanie za pomocą lampy szczelinowej: Polega ono na użyciu mikroskopu w celu zbadania struktur znajdujących się w przedniej części oka, obejmujących rogówkę, tęczówkę, soczewkę i przestrzeń między tęczówką a rogówką.

Badanie siatkówki: Po rozszerzeniu źrenic kroplami do oczu lekarz bada soczewkę i siatkówkę pod kątem objawów zaćmy i innych chorób oczu za pomocą lampy szczelinowej lub oftalmoskopu.

Tonometria: Jest to pomiar ciśnienie wewnątrz oka. Wysokie ciśnienie może wskazywać na jaskrę, która może towarzyszyć zaćmie.

Podczas gdy we wczesnym stadium wystarczają okulary korekcyjne, soczewki powiększające i mocniejsze oświetlenie, w przypadku zaawansowanej zaćmy jedyną skuteczną metodą leczenia jest operacja. Opcje zabiegów są następujące:

• Fakoemulsyfikacja: Znana potocznie fako, jest najczęstszą operacją w przypadku zaćmy. W rogówce wykonuje się niewielkie nacięcie, a następnie za pomocą sondy ultradźwiękowej rozbija się zmętniałą soczewkę na małe kawałki. Po ich usunięciu wszczepia się sztuczną soczewkę wewnątrzgałkową (ang. intraocular lens, IOL).
• Zewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy: Podczas zabiegu wykonuje się większe nacięcie, a zmętniałą soczewkę usuwa się w całości. Następnie wszczepia się soczewkę wewnątrzgałkową. Ta metoda jest zwykle stosowana w przypadku zaawansowanej zaćmy, która jest zbyt gęsta i nie poddaje się fakoemulsyfikacji.
• Operacja zaćmy laserem femtosekundowym: W tej zaawansowanej metodzie wykorzystuje się laser do wykonania precyzyjnych nacięć i zmiękczania zaćmy w celu jej usunięcia. Zabieg ten często łączy się z fakoemulsyfikacją.

Rodzaje soczewek wewnątrzgałkowych (IOL): Po usunięciu naturalnej soczewki zostaje ona zastąpiona soczewką sztuczną. Dostępnych jest kilka rodzajów soczewek wewnątrzgałkowych:

• Soczewki wewnątrzgałkowe jednoogniskowe: zapewniają wyraźne widzenie w jednej odległości, zwykle dalekiej; do widzenia z bliska potrzebne są okulary do czytania.
• Soczewki wewnątrzgałkowe wieloogniskowe: zapewniają wyraźne widzenie na różne odległości, dzięki czemu nie ma potrzeby korzystania z okularów.
• Soczewki wewnątrzgałkowe toryczne: korygują astygmatyzm i zapewniają wyraźne widzenie w jednej lub różnych odległościach.

Zmętnienie torebki tylnej soczewki (ang. Posterior Capsule Opacification, PCO)

Zmętnienie tylnej torebki soczewki (PCO) jest częstym powikłaniem po operacji zaćmy. Choć operacja zaćmy polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką wewnątrzgałkową (IOL), torebka soczewki, która utrzymuje IOL na miejscu, pozostaje nienaruszona.

Z czasem komórki w tylnej części tej torebki mogą narastać nowe komórki, powodując jej zmętnienie. To zmętnienie może prowadzić do objawów podobnych do tych występujących przy pierwotnej zaćmie, takich jak niewyraźne widzenie, olśnienie i trudności z widzeniem w nocy. Objawy PCO mogą powstać kilka miesięcy, a nawet kilka lat po operacji zaćmy.

Kapsulotomia laserowa YAG

PCO leczy się zabiegiem zwanym kapsulotomią laserową YAG , który jest zarówno bezpieczny, jak i skuteczny. Oto, jak działa:

Przygotowanie: Oko znieczula się specjalnymi kroplami, aby zapewnić pacjentowi komfort podczas zabiegu. Pacjent zostaje umieszczany przy specjalistycznej maszynie laserowej, podobnej do mikroskopu szczelinowego używanego do badania oczu.

Procedura: Za pomocą lasera YAG tworzy się mały otwór pośrodku mętnej tylnej torebki. W ten sposób światło może swobodne przedostać się do siatkówki, przywracając wyraźne widzenie. Sama procedura z wykorzystaniem lasera zazwyczaj trwa nie dłużej niż kilka minut.

Po zabiegu: Po zabiegu pacjenci zazwyczaj mogą natychmiast powrócić do normalnych zajęć. Niektórzy mogą odczuwać niewielki dyskomfort lub tymczasowo widzieć zmętniały obraz, ale te objawy zazwyczaj ustępują w ciągu kilku dni.

Kontrola: Wyznacza się wizytę kontrolną, aby upewnić się, że oko goi się prawidłowo i że widzenie poprawia się zgodnie z oczekiwaniami. Ważne jest, aby zgłaszać okuliście wszelkie nietypowe objawy, takie jak nieustępujące męty, błyski światła lub znaczne pogorszenie widzenia.

Korzyści i ryzyko związane z kapsulotomią laserową YAG

Korzyści:

• Nieinwazyjność: Zabieg nie wymaga żadnych nacięć, przez co jest mniej ryzykowny niż tradycyjna operacja.
• Szybki powrót do zdrowia: U większości pacjentów obserwuje się szybką poprawę widzenia przy minimalnym okresie rekonwalescencji.
• Skuteczność: Kapsulotomia laserowa YAG charakteryzuje się wysoką skutecznością, a u większości pacjentów obserwuje się znaczną poprawę widzenia.

Ryzyko:

• Podwyższone ciśnienie w oku: Może wystąpić przejściowe podwyższenie ciśnienia śródgałkowego (IOP), które zazwyczaj monitoruje się, a w razie konieczności leczy się farmakologicznie.
• Męty: U niektórych pacjentów po zabiegu mogą pojawić się męty, jednak zazwyczaj ustępują one samoistnie.
• Odwarstwienie siatkówki: Bardzo rzadkie działanie niepożądane w postaci odwarstwienia siatkówki może wystąpić, jeśli laser przypadkowo zadziała na siatkówkę. W przypadku wystąpienia objawów odwarstwienia siatkówki, takich jak błyski światła lub cień nad częścią pola widzenia, wymagana jest natychmiastowa pomoc lekarska.

Pojawiają się nowe techniki leczenia zaćmy wtórnej, takie jak zabieg PROCAP™ zapewniający doskonałe rezultaty; w przypadku tego zabiegu ryzyko uszkodzenia soczewki wewnątrzgałkowej (IOL) i pojawiania się mętów po zabiegu jest mniejsze.

Rekonwalescencja po operacji zaćmy przebiega zazwyczaj szybko, jednak wymaga ścisłego przestrzegania zaleceń pooperacyjnych:

• Okulary ochronne: Należy chronić oczy specjalną osłoną, zwłaszcza nocą, aby nie zakłócić procesu gojenia.
• Unikanie niektórych czynności: Nie należy podnosić ciężkich przedmiotów, pochylać się i wykonywać czynności wymagających dużego wysiłku, które mogą powodować zwiększenie ciśnienia w oku.
• Leki: Aby zapobiec zakażeniom i zmniejszyć stan zapalny, należy stosować przepisane krople do oczu.
• Wizyty kontrolne: Należy stawiać się na wszystkie wizyty kontrolne, aby monitorować gojenie się rany i podjąć stosowne kroki w razie powikłań.
• Radzenie sobie z objawami: Normalne jest odczuwanie łagodnego dyskomfortu, swędzenia lub łzawienia. Jednak silny ból lub utratę wzroku należy natychmiast zgłosić okuliście.

Choć nie wszystkim przypadkom zaćmy można zapobiec, pewne zmiany stylu życia mogą zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia:

• Regularne badania wzroku: Wczesne wykrycie i monitorowanie mogą pomóc w leczeniu zaćmy zanim stanie się ona problematyczna.
• Zdrowa dieta: Dieta bogata w owoce, warzywa i przeciwutleniacze może korzystnie wpłynąć na zdrowie oczu.
• Ochrona przeciwsłoneczna: Noszenie okularów przeciwsłonecznych blokujących promienie UV może zmniejszyć ryzyko powstania zaćmy.
• Rezygnacja z palenia: Rezygnacja z palenia może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaćmy.
• Ograniczenie spożycia alkoholu: Ograniczenie spożycia alkoholu również może obniżyć ryzyko powstania zaćmy.
• Dbanie o zdrowe: Kontrolowanie takich schorzeń jak cukrzyca może pomóc w zapobieganiu zaćmie.

Podsumowanie

Zaćma to powszechna i uleczalna choroba, która może znacząco wpływać na wzrok i jakość życia. Zrozumienie różnych rodzajów zaćmy, jej objawów i dostępnych opcji leczenia umożliwia pacjentom podejmowanie świadomych decyzji dotyczących zdrowia oczu. Regularne badania wzroku, ochrona oczu przed promieniowaniem UV i odpowiednie postępowanie w przypadku różnych problemów zdrowotnych mogą również pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaćmy.

Jeśli operacja zaćmy okaże się konieczna, zabiegi takie jak kapsulotomia laserowa YAG stanowią skuteczne rozwiązanie i redukują ryzyko powikłań, np. zmętnienia tylnej torebki soczewki, zapewniając wyraźne widzenie i poprawę jakości życia.