Czym jest spowodowany zespół suchego oka?
Zespół suchego oka może być konsekwencją wielu różnych czynników. Niektóre z nich to czynniki środowiskowe lub związane ze stylem życia, inne są konsekwencją chorób ogólnoustrojowych lub działaniami niepożądanymi przyjmowanych leków. Poniżej przedstawiono niektóre z najczęstszych przyczyn zespołu suchego oka:
Starzenie się
Wraz z wiekiem nasze ciała przechodzą wiele zmian; wytwarzanie łez nie jest wyjątkiem. Ilość wytwarzanych łez zasadniczo zmniejsza się z wiekiem, dlatego zespół suchego oka częściej występuje u osób starszych, szczególnie po 50. roku życia. Mniejsze łzawienie sprawia, że oczy są bardziej podatne na czynniki środowiskowe, takie jak wiatr, suche powietrze i światło emitowane przez ekrany; wszystko to nasila objawy suchego oka.
Zmiany hormonalne
Wahania hormonalne mogą mieć znaczący wpływ na produkcję łez. Kobiety są szczególnie podatne na zespół suchego oka w konsekwencji zmian hormonalnych w okresie menopauzy, ciąży lub w trakcie przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych. Poziom estrogenu, kluczowego hormonu regulującego produkcję łez, z reguły zmniejsza się w tych okresach, co skutkuje zmniejszeniem objętości i jakości łez. Zrozumienie wpływu hormonów na zespół suchego oka może mieć kluczowe znaczenie w procesie diagnozy i leczenia, szczególnie na wymienionych powyżej etapach życia.
Leki
Niektóre leki mogą wpływać na wytwarzanie lub jakość łez, powodując objawy zespołu suchego oka. Należą do nich leki przeciwhistaminowe, obkurczające błonę śluzową nosa, antydepresyjne i leki na ciśnienie krwi. Mogą one zmniejszać wydzielanie łez lub zmieniać ich skład, przez co oczy nie są utrzymywane w stanie optymalnego nawilżenia.
Osoby przyjmujące leki przez długi czas mogą być bardziej podatne na powstanie zespołu suchego oka. Jeśli wystąpią niepokojące objawy, należy omówić potencjalne działania niepożądane leków z lekarzem.
Czynniki środowiskowe
Warunki środowiskowe mogą odgrywać znaczącą rolę w wystąpieniu lub pogorszeniu objawów suchego oka. Wiatr, dym papierosowy, suchy klimat i klimatyzacja mogą przyspieszać parowanie łez. Długotrwałe narażenie na te warunki bez odpowiedniej ochrony, np. okularów przeciwsłonecznych czy nawilżacza powietrza, może powodować suchość, podrażnienie i dyskomfort oczu pozbawionych chroniącej je warstwy łez.
Osoby mieszkające w suchym klimacie lub często pracujące w klimatyzowanym otoczeniu powinny podjąć dodatkowe środki ostrożności w celu ochrony oczu.
Operacja oka
Operacje oczu, np. operacja zaćmy i operacja refrakcyjna (LASIK) mogą zakłócić normalny proces produkcji łez i uszkadzać powierzchnię oka. Procedury te mogą wpływać na nerwy rogówki, które odgrywają kluczową rolę w wysyłaniu sygnałów do produkcji łez. W rezultacie pacjenci poddawani tym operacjom mogą doświadczać przejściowych lub długotrwałych objawów zespołu suchego oka.
Ważne jest, aby osoby planujące operację oczu omówiły potencjalne ryzyko wystąpienia zespołu suchego oka ze swoim chirurgiem i rozważyły podjęcie odpowiednich kroków przed i po operacji.
Korzystanie z ekranów
Żyjemy w erze cyfrowej i powszechne, długotrwałe korzystanie z ekranów, czy to komputerów, smartfonów czy tabletów, jest czynnikiem częstym przyczyniającym się do wystąpienia zespołu suchego oka. Wpatrując się w ekran przez dłuższy czas z reguły rzadziej mrugamy, co powoduje szybsze parowanie łez. Zmniejszona częstotliwość mrugania nie tylko przyspiesza parowanie łez, ale także uniemożliwia prawidłowe rozprowadzanie łez po powierzchni oka, co prowadzi do dyskomfortu, suchości, a nawet niewyraźnego widzenia.
Robienie regularnych przerw i świadome mruganie może pomóc złagodzić wpływ korzystania z ekranu na objawy zespołu suchego oka.
Choroby
Do zespołu suchego oka mogą przyczyniać się niektóre choroby ogólnoustrojowe. Choroby autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena, mogą prowadzić do wytwarzania mniejszej ilości łez, ponieważ atakują gruczoły odpowiedzialne za ich produkcję. Ponadto na wytwarzanie łez i ich jakość mają wpływ takie choroby jak cukrzyca czy zaburzenia tarczycy.
Kiedy zespół suchego oka jest związany z inną chorobą, leczenie tej choroby będzie miało kluczowe znaczenie w kontrolowaniu objawów zespołu suchego oka.
Problemy z powiekami
Zaburzenia powiek, takie jak zapalenie brzegów powiek, entropion lub ektropion, mogą zakłócać prawidłowe rozprowadzanie łez. Zapalenie brzegów powiek może blokować gruczoły Meiboma, co przekłada się na pogorszenie jakości łez. Entropion, czyli choroba w której powieki podwijają się do wewnątrz, lub ektropion, w której odwijają się one na zewnątrz, również mogą powodować nieprawidłowe odprowadzanie łez, nasilając objawy suchego oka.
Prawidłowa diagnoza i leczenie zaburzeń powiek mogą być pomocne w łagodzeniu objawów suchego oka i zapobieganiu dalszym powikłaniom.
Dysfunkcja gruczołów Meiboma (MGD)
Gruczoły Meiboma, zlokalizowane wzdłuż krawędzi górnej i dolnej powieki, odgrywają kluczową rolę w utrzymywaniu zdrowego filmu łzowego poprzez produkcję oleistej substancji zwanej meibum. Olej ten tworzy zewnętrzną warstwę filmu łzowego, zapobiegając zbyt szybkiemu parowaniu łez. Gdy te gruczoły są zablokowane lub nie działają prawidłowo, mówimy o dysfunkcji gruczołów Meiboma (MGD). W jego konsekwencji film łzowy staje się niestabilny, co prowadzi do objawów zespołu suchego oka.
MGD jest jedną z najczęstszych przyczyn zespołu suchego oka i wymaga specyficznego leczenia w celu rozwiązania problemu leżącego u podstaw dysfunkcji gruczołów.
Soczewki kontaktowe
Długotrwałe stosowanie soczewek kontaktowych może wywołać objawu suchego oka poprzez zaburzenie filmu łzowego i zmniejszenie produkcji łez. Soczewki kontaktowe mogą powodować mechaniczne podrażnienie powierzchni oka i zmniejszać ilość tlenu docierającego do rogówki, co prowadzi do dyskomfortu i suchości.
Osoby, które regularnie noszą soczewki kontaktowe, są narażone na zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu suchego oka, szczególnie jeśli nie przestrzegają zasad pielęgnacji soczewek lub noszą soczewki przez dłuższy czas bez przerwy.
